ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ: ΠΩΣ ΝΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙΣ

Δυστυχώς, δεν υπάρχει κρυστάλλινη σφαίρα η οποία μπορεί να προβλέψει με 100% ακρίβεια αν πρόκειται να ξεκινήσει οικονομική κρίση. Παρόλα αυτά, οι οικονομολόγοι που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση της Wall Street Journal τον Απρίλιο εκτιμούν ότι υπάρχει 61% πιθανότητα να συμβεί μια ύφεση τους επόμενους 12 μήνες. Αν το δελτίο καιρού έδινε πρόβλεψη για 61% πιθανότητα βροχής, θα παίρνατε ομπρέλα μαζί σας; Η προφανής απάντηση είναι «Ναι!». Συνεπώς, όταν μας δίνεται μια αντίστοιχη πρόβλεψη για οικονομική ύφεση, είναι σοφό να λάβουμε μέτρα. Εξάλλου, ό,τι κι αν συμβεί, δεν θα μετανιώσουμε για την προετοιμασία για παν ενδεχόμενο.

«Δεν ξέρουμε πραγματικά ότι το σενάριο που προβλέπουμε θα είναι τελικά αυτό που θα συμβεί», λέει ο Ross Hamilton, οικονομικός σχεδιαστής στον διαχειριστή περιουσίας Raymond James στην Bethesda, Md. «Αλλά αν έχετε προγραμματίσει λίγο νωρίτερα για μια ποικιλία σεναρίων, σας επιτρέπει να αναλάβετε δράση όταν έρθει η ώρα».

Το πρώτο γεγονός για το οποίο πρέπει να προγραμματίσετε είναι η απόλυση, λέει ο Hamilton, καθώς η απώλεια εργασίας είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι σε μια ύφεση. Σε αυτό το σενάριο, εάν δεν είστε οπλισμένοι με τουλάχιστον ένα ταμείο έκτακτης ανάγκης και έναν ευέλικτο προϋπολογισμό, ο αντίκτυπος σε άλλους τομείς της ζωής σας μπορεί να είναι καταστροφικός.

Αλλά μια ύφεση φέρνει και άλλες απειλές, όπως η πιθανότητα για μεγάλες μεταβολές στο χρηματιστήριο που μπορεί να εκτροχιάσουν τους οικονομικούς σας στόχους. Εδώ, οι ειδικοί προτείνουν ορισμένες στρατηγικές ώστε να μπορούμε να εφοδιαστούμε.

Το πρώτο βήμα, είναι να κατανοήσουμε πλήρως τί σημαίνει ο όρος «ύφεση».

Τι είναι η ύφεση

Παρά την προσοχή που δίνεται στις υφέσεις, ο όρος είναι εκπληκτικά ευρέως ορισμένος. Το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών, μια μη κερδοσκοπική ερευνητική ομάδα στην οποία έχει ανατεθεί ο εντοπισμός των υφέσεων, το περιγράφει ως «σημαντική μείωση της οικονομικής δραστηριότητας που κατανέμεται σε όλη την οικονομία και διαρκεί περισσότερο από μερικούς μήνες».

Με άλλα λόγια, περιγράφει την περίοδο αφότου η οικονομία έχει φτάσει στο απόγειό της. Σε ένα γράφημα, θα εμφανιζόταν ως μια προς τα κάτω κεκλιμένη γραμμή. Μόλις η γραμμή αρχίζει να κινείται ανοδικά και πάλι, η οικονομία βγαίνει από την ύφεση και εισέρχεται σε επέκταση.

Οκτώ οικονομολόγοι απαρτίζουν την επιτροπή NBER που αξιολογεί εάν και πότε η οικονομία των ΗΠΑ βρισκόταν σε ύφεση (ο προσδιορισμός συνήθως συμβαίνει μήνες ή χρόνια αργότερα). Σύμφωνα με το NBER, οι περισσότερες υφέσεις είναι σύντομες. Στην πραγματικότητα, η πιο πρόσφατη ύφεση ήταν μόλις τρεις μήνες, που συνέπεσε με την έναρξη της πανδημίας Covid-19 τον Φεβρουάριο του 2020 και έληξε τον Μάιο.

Είμαστε σε ύφεση ή έρχεται ύφεση;

Η επιτροπή που καλεί ύφεση δεν το κάνει σε πραγματικό χρόνο. Εάν βρισκόμαστε σε ύφεση, πιθανότατα θα περάσουν μήνες ή χρόνια πριν αναγνωριστεί επίσημα με συγκεκριμένες ημερομηνίες έναρξης και λήξης. Ωστόσο, πολλοί ειδικοί δεν πιστεύουν ότι βρισκόμαστε σε πλήρη ύφεση—ακόμα.

«Η συναίνεση είναι ότι θα έχουμε ύφεση το δεύτερο εξάμηνο του έτους», λέει ο Hamilton. «Αλλά δεν ξέρουμε πραγματικά πώς μοιάζει».

Δεν υπάρχουν δύο ίδιες υφέσεις. Η ύφεση του κορωνοϊού ήταν σύντομη και ακολουθήθηκε από μια περίοδο εκπληκτικά ισχυρής ανάπτυξης. Από την άλλη πλευρά, η προηγούμενη ύφεση – η λεγόμενη Μεγάλη Ύφεση – διήρκεσε 18 μήνες από τον Δεκέμβριο του 2007 έως τον Ιούνιο του 2009 και οδήγησε σε υψηλό επίπεδο ανεργίας, ύφεση των καταναλωτικών δαπανών, μεγάλες απώλειες στο χρηματιστήριο και σημαντική πτώση της αξίας των κατοικιών.

Πως να προετοιμαστείς

Η προετοιμασία των οικονομικών σας για μια ύφεση δεν διαφέρει και τόσο από την άσκηση καλής διαχείρισης των οικονομικών στην καθημερινή σας ζωή. Παρακάτω θα βρείτε τους πιο σημαντικούς τομείς στους οποίους πρέπει να δώσετε προσοχή.

Η καριέρα σου

Δεν είναι ασυνήθιστο για ολόκληρες βιομηχανίες να επηρεάζονται από μια εκτεταμένη οικονομική ύφεση. Μερικές φορές οι εταιρείες πρέπει να απολύουν εργαζομένους για να μειώσουν το κόστος. Είτε πιστεύετε ότι είστε σε έναν ασφαλή κλάδο είτε σε μια ασφαλή εταιρεία, ξεκινήστε με την ενημέρωση του βιογραφικού σας τώρα, συμβουλεύει ο Hamilton.

Το να έχετε ένα ενημερωμένο βιογραφικό είναι ένας απλός τρόπος για να δώσετε λίγη περισσότερη αυτοπεποίθηση στον εαυτό σας, εάν ξαφνικά χρειαστεί να βρείτε μια νέα δουλειά.

ο προϋπολογισμός σου

Η Μέγκαν ΜακΚόι, καθηγήτρια χρηματοοικονομικής θεραπείας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κάνσας, λέει ότι οι άνθρωποι συχνά αφήνουν την επιφυλακή τους όταν υποψιάζονται ότι μια οικονομική καταιγίδα βρίσκεται μπροστά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αντιπαραγωγικές συμπεριφορές όπως οι παρορμητικές δαπάνες. «Είναι σαν, «ωχ, η ύφεση έρχεται, οπότε μπορεί κάλλιστα να ξοδέψω χρήματα τώρα γιατί δεν υπάρχει ελπίδα» ή «μπορώ να αγοράσω όλα αυτά τα πράγματα τώρα πριν ανέβει το κόστος», λέει. «Σχεδόν εγκαταλείπουν τους στόχους τους».

Αντίθετα, η McCoy προτείνει να διπλασιάσετε τους οικονομικούς σας στόχους και να εστιάσετε στη μεγάλη εικόνα. Για να αποφύγετε να πάρετε αποφάσεις πανικού αργότερα, εξετάστε τα πάγια έξοδά σας – ειδικά τα τρία μεγάλα: στέγαση, μεταφορά και φαγητό – και καθορίστε τι θα ήσασταν διατεθειμένοι να περικόψετε από τον προϋπολογισμό σας εάν το εισόδημά σας μειωθεί ή εξαφανιστεί. Σκεφτείτε το ως ένα εφεδρικό σχέδιο δαπανών που μπορείτε να ενεργοποιήσετε αμέσως.

Πιθανότατα θα χρειαστεί να κάνετε κάποιες προσαρμογές σε πραγματικό χρόνο για να επιτύχετε βραχυπρόθεσμους στόχους ενώ υπομένετε μια ύφεση, λέει η McCoy. Αλλά το να σκέφτεστε τώρα αυτές τις επιλογές σημαίνει ότι δεν θα χρειαστεί να αγωνίζεστε για μια λύση όταν τα συναισθήματα είναι στα ύψη.

Οι οικονομίες σας

Είτε περιμένετε ότι η ύφεση θα επηρεάσει την απασχόλησή σας είτε όχι, ένα ταμείο έκτακτης ανάγκης είναι απαραίτητο. Μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε ως πηγή εισοδήματος μεταξύ εργασιών ή για να πληρώσετε κάποιο αναπάντεχο έξοδο. Οι ειδικοί λένε ότι ένα υγιές ταμείο έκτακτης ανάγκης έχει δαπάνες τουλάχιστον τριών έως έξι μηνών σε λογαριασμό ταμιευτηρίου υψηλής απόδοσης ή σε λογαριασμό χρηματαγοράς.

Εάν αναμένετε ύφεση, είναι καλύτερο να αφήσετε την ιδέα ότι η διατήρηση πολλών μετρητών σημαίνει θυσία των αποδόσεων της επένδυσης. Εάν τα καταφέρετε να ξεπεράσετε την κρίση με περισσότερα μετρητά από όσα χρειάζεστε για ένα επαρκές ταμείο έκτακτης ανάγκης, μπορείτε να επενδύσετε μέρος από το πλεόνασμα.

«Η ομορφιά των κεφαλαίων έκτακτης ανάγκης είναι ότι η υπερβολική αποταμίευση είναι ένα εύκολα επιλύσιμο πρόβλημα», λέει ο Hamilton. «Αν δεν έχετε αρκετές οικονομίες, είναι πραγματικά δύσκολο να το διορθώσετε».

Επιπλέον, οι καλύτεροι λογαριασμοί ταμιευτηρίου προσφέρουν επί του παρόντος ποσοστά κοντά ή πάνω από 5% και σας επιτρέπουν να έχετε πρόσβαση στα χρήματά σας χωρίς να πληρώσετε πρόστιμο. «Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια πληρώνεστε για να έχετε ένα ταμείο έκτακτης ανάγκης», λέει ο Hamilton.

Η εξοικονόμηση πόρων από την αρχή μπορεί να είναι τρομακτική. Πρώτα, ελέγξτε ότι δεν υπάρχουν “διαρροές” στις δαπάνες σας, λέει η McCoy. Αυτό σημαίνει εντοπισμό μη ουσιωδών επαναλαμβανόμενων αγορών, πατώντας παύση και ανακατεύθυνση αυτών των χρημάτων σε λογαριασμό ταμιευτηρίου. «Υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που ζουν από μισθό σε μισθό, αλλά υπάρχει επίσης ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που ξοδεύουν ολόκληρο τον μισθό τους χωρίς να χρειάζεται», λέει η McCoy.

Εάν δεν υπάρχει πραγματικά κανένας χώρος στον προϋπολογισμό σας, σκεφτείτε να επιδιώξετε ένα πρόσθετο εισόδημα ή να μειώσετε τα σταθερά μηνιαία σας έξοδα αποκτώντας έναν συγκάτοικο ή μετακομίζοντας προσωρινά με την οικογένειά σας, λέει η McCoy.

Οι επενδύσεις σας

Στην ιδανική περίπτωση, θέλετε να οργανώσετε τις επενδύσεις σας έτσι ώστε κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης να αισθάνεστε αρκετά άνετα ώστε να «καθίσετε με σταυρωμένα τα χέρια και να αφήσετε την αγορά να κάνει αυτό που θα κάνει», λέει ο Hamilton. Και ποτέ μην ξεχνάτε πως οι πιο επιτυχημένοι επενδυτές αποφεύγουν τις αποφάσεις που βασίζονται στον φόβο και μένουν πιστοί στα σχέδιά τους.

Λοιπόν, πώς το κάνετε αυτό; Ελέγξτε τις τρέχουσες επενδύσεις σας και βεβαιωθείτε ότι ταιριάζουν με την τρέχουσα ανοχή κινδύνου και τον χρονικό ορίζοντά σας. Τα κεφάλαια που δεν θα χρειαστείτε για τουλάχιστον 10 χρόνια θεωρούνται μακροπρόθεσμα, επομένως μπορούν να παραμείνουν σε πιο ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία.

«Όσο μικρότερος είναι ο χρονικός σας ορίζοντας, τόσο περισσότερο μια πιθανή ύφεση θα μπορούσε να διαταράξει το συνολικό σας σχέδιο», λέει ο Roberge. «Αν έχετε χρονικό ορίζοντα πενταετίας και κοιτάξετε το χαρτοφυλάκιό σας και έχετε επενδύσει σε 100% μετοχές, αυτό δεν είναι μια καλή ρύθμιση για μια επικείμενη ύφεση».

Λάβετε υπόψη: Για κάθε επενδυτή, η ανοχή κινδύνου υπάρχει σε ένα φάσμα. Αυτό με το οποίο αισθάνεστε άνετα σε μια ημέρα ήρεμη για τις χρηματαγορές, θα είναι διαφορετικό από αυτό με το οποίο αισθάνεστε άνετα όταν το χρηματιστήριο βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση.

Το σπίτι σου

Δεν μπορούμε να πούμε πώς θα αντιδράσει η αγορά κατοικίας κατά την επόμενη ύφεση, αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: Ποτέ δεν θέλετε να βρεθείτε σε μια θέση όπου δεν μπορείτε να αντέξετε οικονομικά το στεγαστικό σας δάνειο, ή το ενοίκιό σας.

Ένας τρόπος με τον οποίο οι αγοραστές κατοικιών μπορούν να μπουν σε μπελάδες είναι να υποθέσουν ότι τα επιτόκια θα μειωθούν μετά την ύφεση, λέει ο Roberge. «Βλέπουμε πολλούς πελάτες να μπαίνουν στον πειρασμό να αγοράσουν περισσότερα σπίτια από όσα μπορούν να αντέξουν οικονομικά, επειδή σκέφτονται: «Έχω ακούσει ότι τα επιτόκια θα είναι χαμηλότερα, οπότε θα κάνουμε αναχρηματοδότηση μέχρι το τέλος του έτους», λέει. «Εστιάστε στην αγορά του σπιτιού που μπορείτε να αντέξετε οικονομικά τώρα – όχι σε αυτό που νομίζετε ότι μπορείτε να αντέξετε οικονομικά στο εγγύς μέλλον».

Οι περισσότεροι ενυπόθηκοι δανειστές απαιτούν από τους δανειολήπτες να έχουν μηνιαίο κόστος στέγασης που δεν υπερβαίνει το 28% του ακαθάριστου εισοδήματός τους. Εάν αγοράζετε ένα σπίτι φέτος, ο Roberge συνιστά να το παίξετε με ασφάλεια και να περιορίσετε το κόστος σας στο 20% του ακαθάριστου εισοδήματός σας.

“Σας αναγκάζει να διατηρήσετε χώρο για αποταμίευση στον προϋπολογισμό σας”, λέει ο Roberge. “Αυτό το περιθώριο ανάσας είναι ένα εξαιρετικά πολύτιμο εργαλείο που πρέπει να έχετε στη διάθεσή σας όταν πρόκειται να αντιμετωπίσετε τις καταιγίδες ύφεσης, έκτακτων αναγκών ή απρόβλεπτων περιστάσεων όπως η απώλεια εργασίας.”

Τα συναισθήματά σας

Ψυχολογικά μιλώντας, λέει η McCoy, είναι φυσικό η λογική να παίρνει πίσω τα συναισθήματα όταν κάποιος βρίσκεται σε οικονομική δυσπραγία ή ανήσυχος για το μέλλον. Εάν έχετε λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να προστατεύσετε τον εαυτό σας μπροστά σε μια ύφεση και εξακολουθείτε να ανησυχείτε ότι δεν είναι αρκετό, προτείνει να ζητήσετε συμβουλές από έναν οικονομικό σύμβουλο.

«Αν και κάθε τηλεοπτικό κεφάλι φωνάζει ότι τα πράγματα πάνε άσχημα, μια συζήτηση με έναν επαγγελματία θα μπορούσε να σας βοηθήσει να νιώσετε καθησυχασμένοι: «Είμαι καλά. Κάνω το σωστό. Προστατεύομαι. Έχω ένα σχέδιο σε εφαρμογή».

Φυσικά, το σενάριο της ύφεσης είναι καθαρά υποθετικό, αλλά οι πιθανότητες δείχνουν ότι κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, όπως και  να εξελιχθεί η οικονομία, είναι προτιμότερο να βρισκόμαστε προετοιμασμένοι, παρά να μας πιάσει εξαπίνης.